Boşta Duran Akü Biter mi? Evet, ve Bu Bir “Şarj Değil Kimya” Meselesi
“Araba kullanmıyorum, aküm niye bitti?” sorusunu defalarca duydum. İşte rahatsız edici gerçek: Aküler elektrikli bir depoya değil, kimyasal bir dengeye benzer. Onları yalnız bıraktığınızda denge bozulur. Romantizm bitti; veriler ve saha gözlemi konuşuyor.
Mitlerin Perdesini Kaldıralım
“Kullanmazsam eskimez.”
Yanlış. Kurşun-asit aküler 20 °C civarında ayda kabaca %3–5 arası kendi kendine deşarj olur. Sıcaklık arttıkça bu hızlanır; 30–35 °C civarında iki katına yaklaşabilir. Kullanmasanız da kimya çalışır, enerji yavaş yavaş kaçar.
“Kutup başını sökersen çözülür.”
Kısmen. Kutup sökmek araçtaki kaçak/uyku akımını keser ama kendi kendine deşarjı ve sülfatlaşmayı durdurmaz. Uzun beklemede yine kapasite kaybı yaşarsınız.
“Yeni akü beklemede dayanır.”
Kısa vadede evet, ama uzun beklemede hayır. %100 dolu bırakılmış, yeni bir akü bile yeterince ay tutulursa voltajı kritik eşiğin altına iner; sülfat kristalleri sertleşir, geri dönüş zorlaşır.
Kimya Dersi (Acısız Olanı): Neden Biter?
Kurşun-asit aküde enerji Pb/PbO₂ ve H₂SO₄ arasındaki tepkimeden doğar. Şarj seviyesi düştüğünde plaka yüzeylerinde kurşun sülfat (PbSO₄) oluşur. Uzun beklemede bu kristaller büyür ve “sertleşir”. Bu süreç, akünün hem kapasitesini hem de marş akımını düşürür. İki kritik gerçek:
Eşik voltaj: 12,6–12,7 V tipik olarak “tam dolu” kabul edilir. 12,4 V altı sülfatlaşmayı hızlandırır; 12,0 V altı derin deşarja göz kırpar.
Sıcaklık etkisi: Sıcak ortamda kimyasal reaksiyonlar hızlanır → deşarj ve bozulma artar. Soğukta kendi kendine deşarj yavaşlar ama marş akımı dramatik düşer; yani “ölmüyorsa” bile “döndüremez”.
Modern Araç Gerçeği: Uyku Akımı Sandığınız Kadar “Uyumaz”
Güncel otomobiller alarm, kilit, telematik, hafıza ve bazen takip modülü gibi sistemler nedeniyle 10–50 mA civarında sürekli tüketim yapar. “Bu kadarcık ne yapar?” diyenlere kaba bir hesap:
30 mA × 24 saat × 30 gün ≈ 21,6 Ah/ay
70 Ah’lik akü için bu, tek başına %30 kapasite/ay demek (üstelik kendi kendine deşarj ve sıcaklık etkisi hariç).
Aracınız “uykuda” bile aküyü kemirir. Özellikle yazın açık otoparkta bekleyen araçlarda tablo daha hızlı kararıyor.
Hikâye Anlatımı: Kapalı Garajdaki Sessiz Tören
Ayşe, şehir dışına taşındı; eski arabasını kapalı garajda “3–4 ayda bir bakarım” diyerek bıraktı. İlk iki ay her şey yolundaydı. Dördüncü ayda voltaj 12,3 V’a düşmüştü; start/stop uyarıları belirdi. Sekizinci ayda 11,9 V gördü; araç beynine “düşük voltaj” hataları düştü, akü şarj tutmamaya başladı. On ikinci ayda ise marşa basınca sadece röle tıkırtısı… Servisin teşhisi: sülfatlaşma ve kayıp kapasite. Sonuç: akü değişimi + yeniden kodlama masrafı. “Hiç kullanmadım ki, niye bitti?” sorusunun cevabı burada: kullanmadığın için.
Eleştirel Bakış: Neden Hâlâ “Boşta Bırakmayı” Önerenler Var?
Konfor miti: “Nasıl olsa yeni, bir şey olmaz.” – Olur. Kimya konforu sevmez.
Maliyet körlüğü: Akıllı bakım şarj cihazı pahalı geliyor; sonra daha pahalı akü alınıyor.
Yanlış eşitleme: “Telefon bekleyince bitiyor ama arabada beklemez.” – İkisi de bitiyor, sadece zaman ölçekleri farklı.
Veriye Dayalı Kurtarma Planı
Akıllı bakım şarj cihazı (trickle/float değil, akıllı): Aküyü uygun voltajla dengeler, aşırı şarj etmeden tam doluluğu korur.
Depolama öncesi %100 şarj ve temiz kutup başları: Yüksek SOC (state of charge) = daha az sülfatlaşma.
Sıcaklıktan kaçın: 30–40 °C’de bekleme, deşarj ve yaşlanmayı katlar.
Gerçek uyku akımı ölçümü: Multimetreyle mA seviyesinde ölçün; 50 mA üstü şüphelidir. Parazit tüketicileri (aksesuar, dashcam, OBD dongle) sökün.
Uzun beklemede aküyü araçtan ayır + akıllı şarja al: Sadece kutup sökmek değil, düzenli bakım şarjı şart.
Provokatif Sorular (Cevaplayalım mı?)
Akünüzü “kaderine” bırakıp sonra “niye bitti” diye kızmak yerine, mA düzeyinde uyku akımınızı hiç ölçtünüz mü?
500–700 TL’lik akıllı şarjdan kaçarken 5–10 bin TL’lik akü+ariza masrafına razı mısınız?
Yazın açık otoparkta bir ay bekleyen araçla kışın kapalı garajda üç ay bekleyen araç aynı sonucu verir mi?
Sonuç: Boşta Değil, Yavaş Yavaş Kaybediyorsunuz
“Boşta duran akü biter mi?” sorusu aslında yanlıştır; akü boşta durmaz, kimyasal olarak tükenir. Kendi kendine deşarj + sülfatlaşma + araç uyku akımı = kaçınılmaz son. Çözüm, bilinçli depolama, akıllı bakım şarjı ve veriyle yönetimdir. Bugün ölçtüğünüz küçük miliamperler, yarın cebinizde büyük paraya dönüşür.
Topluluğa Davet
Sizin hikâyeniz ne? Aylarca bekleyen aracınızı nasıl hayata döndürdünüz; hangi bakım şarj cihazları işinize yaradı, hangi “küçük kaçaklar” en çok can yaktı? Deneyimlerinizi yorumlarda paylaşın; birlikte daha az akü, daha çok akıl tüketelim.