Rölativist Yaklaşım Ne Demek? Gücün, Hakikatin ve Yorumun Siyaseti
Bir siyaset bilimci olarak yıllardır şu soruya takılıp kalırım: “Hakikat kimin elinde?” Devletin mi, toplumun mu, yoksa bireyin mi? Bu sorunun cevabı, aslında modern siyaset biliminin en çetrefilli kavramlarından biri olan rölativist yaklaşımta gizlidir. Çünkü rölativizm, tek bir mutlak hakikat olmadığını; her şeyin bağlama, kültüre ve güce göre değiştiğini söyler.
—
Rölativist Yaklaşımın Temel Anlamı
Rölativist yaklaşım, felsefeden doğup siyaset biliminin damarlarına işlemiş bir düşünce biçimidir. Kısaca, doğrunun, ahlakın ve bilginin evrensel değil; göreceli olduğunu savunur. Yani bir toplumda “doğru” olan şey, başka bir toplumda “yanlış” olabilir. Bu, siyaset alanında “hakikat”in bile tartışmaya açık hale gelmesi demektir.
Peki bu, siyaseti nasıl etkiler? Cevap basit ama rahatsız edicidir: Rölativist bir dünyada hiçbir güç kendini mutlak hakikatin temsilcisi olarak göremez. Ancak aynı zamanda, herkesin kendi hakikatini yaratma potansiyeli vardır. İşte tam bu noktada, güç ilişkileri devreye girer.
—
İktidar, Gerçeklik ve Görecelik
İktidar, rölativizmin en çok sınandığı alandır. Michel Foucault’nun işaret ettiği gibi, “bilgi her zaman iktidarla iç içedir.” Bu durumda hakikat, sadece felsefi değil, politik bir araçtır. Rölativist yaklaşım bize şunu söyler: Gerçeklik, onu tanımlama gücüne sahip olanlar tarafından inşa edilir.
Bir hükümetin “ulusal güvenlik” dediği şey, bir muhalif için “baskı” olabilir. Bir medyanın “özgür basın” iddiası, başka bir grubun gözünde “manipülasyon”dur. Rölativist bakış açısı, işte bu çelişkileri sorgular. Peki biz hangi hakikate inanacağız? Yoksa her biri kendi çıkarının peşinde koşan hakikatler ordusu arasında mı kaybolacağız?
—
Kurumlar ve İdeolojinin Rölativist Yorumu
Modern devlet, kendini “tarafsız” bir kurum olarak sunar. Oysa rölativist yaklaşım bu tarafsızlık iddiasını reddeder. Çünkü her kurum, belli bir ideolojik zemin üzerinde yükselir. Mahkemelerden eğitim sistemine, medyadan bürokrasiye kadar her yapının içinde, belirli bir dünya görüşü saklıdır.
Rölativizm, ideolojiyi görünür kılar. Devletin yasa yaparken hangi değerleri önemsediğini, hangi grupları merkezde tuttuğunu sorgular. “Tarafsız hukuk” kavramını bile sorgulamaya açar. Çünkü her hukuk sistemi, bir değerler hiyerarşisinin ürünüdür.
Bu noktada şu soruyu sormak kaçınılmazdır: Eğer tüm değerler göreliyse, adaletin evrensel bir tanımı olabilir mi?
—
Vatandaşlık ve Kimliğin Göreceli Doğası
Rölativist yaklaşım, vatandaşlık kavramını da dönüştürür. Bir toplumda “iyi vatandaş” olmanın ölçütleri, diğerinde “itaatkâr birey” anlamına gelebilir. Bu yüzden modern demokrasilerde vatandaşlık, artık sadece hukuki değil, aynı zamanda kültürel bir kimlik mücadelesi haline gelmiştir.
Kadınlar açısından bu durum, demokratik katılımın yeniden tanımlanmasını gerektirir. Erkekler çoğunlukla stratejik ve güç merkezli bir siyaset anlayışını benimserken, kadınlar daha çok etkileşim, empati ve dayanışma odaklı bir siyaset dili geliştirir. Rölativist bir perspektif, bu iki yaklaşımın birbirini dışlamadan nasıl var olabileceğini tartışmaya açar.
Belki de siyasetin geleceği, bu iki farklı bakışın dengelenmesindedir. Güç ile duyarlılığın, strateji ile toplumsal katılımın ortak bir zemin bulduğu bir siyaset mümkün müdür?
—
Rölativizmin Tehlikeleri: Her Şey Göreceli mi?
Rölativist yaklaşımın sunduğu özgürlük caziptir ama tehlikelidir de. Çünkü eğer her şey göreliyse, hiçbir ilkeye tutunamayız. Hakikatin tamamen çözüldüğü bir dünyada, güç sahipleri kendi “doğrularını” dayatabilir.
Bu nedenle siyaset biliminde rölativizm, mutlak bir kaosun değil, eleştirel bir farkındalığın aracıdır. Yani amaç, “her şey doğrudur” demek değil; “her doğrunun ardında bir güç ilişkisi vardır” diyebilmektir.
—
Sonuç: Göreceli Hakikatlerle Dolu Bir Dünyada Yaşamak
Rölativist yaklaşım, çağımızın siyasal gerçekliğini anlamak için güçlü bir araçtır. Bize mutlak doğruyu değil, sorgulama cesaretini öğretir. Her bireyin, her kurumun ve her ideolojinin kendi hakikat evreni vardır. Bu evrenler çatıştığında ortaya çıkan şey, aslında siyasetin kendisidir.
Bugün sorulması gereken soru şudur: Gerçekliği kimin tanımladığına razı mıyız, yoksa kendi hakikatimizi yaratacak cesarete sahip miyiz?
Cevap, belki de hepimizin içinde saklı olan o politik sezgide gizlidir — göreceli ama derin bir hakikat arayışında.